سنجش جایگاه رقابت پذیری علمی ایران در منطقه با استفاده از شاخص پیچیدگی علمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علم‌سنجی، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور

2 استادیارگروه اقتصاد علم، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین جایگاه رقابت پذیری علمی ایران در منطقه و نیز شناسایی و رتبه‌بندی حوزه‌های علمی با استفاده از شاخص پیچیدگی علمی است.
روش‌شناسی: این پژوهش از نوع کاربردی علم­سنجی است که با استفاده از شاخص پیچیدگی علمی انجام شده است. با توجه به ماهیت این پژوهش، جامعه آماری آن شامل دو دسته  جامعه آماری حوزه­های علمی و جامعه آماری کشورها می باشد که دسته اول  27 حوزه­های علمی اصلی و 313 زیرحوزه علمی بر مبنای  طبقه­بندی پایگاه استنادی سایمگو در بر می­گیرد و دسته دوم  شامل تمام کشورهای جهان در مرحله گردآوری داده­ها و کشورهای مطرح در سند چشم­انداز 1404 در مرحله تجزیه و تحلیل داده­هاست.
یافته‌ها: یافته های پژوهش نشان دادند ایران رتبه چهلم جهانی و رتبه هشتم منطقه­ای را به لحاظ شاخص پیچیدگی علمی به خود اختصاص داده است. از میان 27 حوزه علمی مورد بررسی، حوزه پرستاری و پس از آن حوزه حرفه­های سلامت بیشترین پیچیدگی علمی را به خود اختصاص دادند. ایران در حوزه های پیچیده تولیدات علمی اندکی داشته به نحوی که میزان استنادات دریافتی آن در مقایسه با علوم فراگیر دیگر بسیار ناچیز است و در مجموع بیشترین تولیدات علمی و به تبع آن بیشترین استنادات دریافتی ایران در حوزهای فراگیر است. به لحاظ متوسط تنوع حوزه های علمی کشورهای منطقه از منظر رقابت پذیری آنها در سطح جهان، کشور ترکیه رتبه اول و ایران رتبه ششم را دارد و از نظر متوسط فراگیری بعد از ترکیه و رژیم اشغالگر قدس، ایران رتبه سوم را به خود اختصاص داده است. همچنین مطابق  یافته های پژوهش، ترکیه مهمترین رقیب تولیدات علمی ایران در منطقه قلمداد می شود و بعد از آن کشورهای عربستان، پاکستان، مصر، اردن به ترتیب دیگر رقبای اصلی علمی ایران در منطقه هستند.
نتیجه‌گیری: برای توسعه علمی ایران، علی­رغم رشد کمی و کیفی تولیدات علمی، نظام پژوهشی کشور بایستی به سمت تنوع­سازی بر اساس قابلیت های موجود سوق داده شود. بر این اساس در راستای بهینه­سازی نظام پژوهشی و آموزشی، نقش پررنگ دولت را نمی توان کتمان کرد که در این راستا تعیین و تأمین قابلیت­های مورد نیاز برای ارتقاء جایگاه رقابت­پذیری علمی و هدایت نظام علمی کشور به سمت تولید علومی با پیچیدگی بالا در زمره وظایف دولتمردان قرار می­گیرد تا با سیاستگذاری و برنامه­ریزی هدفمند زمینه­ساز رشد و توسعه نظام­آموزشی و پژوهشی کشور باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Determining Iran's Scientific Competi-tiveness Ranking Using Scientific Complexity index (A Comparative Study in Middle-Eastern Countries)

نویسندگان [English]

  • Elmira Janavi 1
  • Behrooz Shahmoradi 2
1 Assistant Professor, Scientometrics Department, National Research In-stitute for Science Policy (NRISP), Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Economics of Science Department, National Re-search Institute for Science Policy (NRISP), Tehran, Iran
چکیده [English]

 
Purpose: Objective of the current paper is to determine the rank of Iran's science competitiveness among Middle Eastern countries using science complexity index approach.

Methodology: In terms of purpose this study is applicable, and based on the collecting method, it is a panel data since it includes time series data from 1996 to 2014 for 128 countries. Statistical population consists two levels. One for 27 science domain which include 307 subdomain. The other was related to countries which at first step included all the countries around the world and then for the sake of analysis it limited to Middle Eastern countries.
Findings: The findings revealed that Iran has 40th ranking among the world countries and 8th in between Middle Eastern countries. Between 27 science domain under study, nursing and health achieved highest complexity ranks. Furthermore, the number of citations of Iran in science complex is mostly distributed between ubiquity domain rather than complex domain. In case of diversity of science of Middle East countries, Turkey ranked 1st and Iran 6th; from ubiquity average of science, after Turkey and Israel, Iran achieved 3rd position. In addition, based on our findings, the main science competitor of Iran is Turkey then Saudi Arabia, Pakistan, Egypt and Jordan respectively.
Conclusion: To develop science in Iran, the country needs to increase quality and quantity of science subdomains. However, this study showed that any increase in the number of science domains can not necessarily help to develop the competition power of Iran. What we are suggesting is to focus on complex domains or subdomains. If so, the role of government is very crucial in this approach. Government needs to find complex domains and invest on them to improve globally. Finally, we need to mention, in order to achieve prosperity in a country we need to align science with economy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Science competitiveness
  • Science complexity
  • Diversity
  • Ubiquity
  • Iran

مراجع

ادی، قاسم (1395). ماهیت میان رشتگی مقاله های چهار حوزۀ نانو، زیستی، شناختی و اطلاعات بر اساس فنّ هم تألیفی. کتابداری و اطلاع­رسانی، 19 (4) ،132-168.      
امامی، زهرا؛ حریری، نجلا ؛ و خمسه، محمد ابراهیم (1395). ترسیم نقشه برون‏دادهای علمی بیماری‏های تیروئید در ایران و خاورمیانه: مطالعۀ علم‏سنجی، مجلۀ غدد برون‏ریز و متابولیسم ایران، 18(1)، 9-1.
بندلی­زاده، ندا (1393). بررسی ارتباط میان قابلیت‏های منطقه‏ای و جغرافیای تولید علم در ایران. پژوهشنامة پردازش و مدیریت اطلاعات، 30 (1)، 335-309.
بیات، مهدی؛ صالح‌زاده، صادق؛ و زلفی‌گل، محمدعلی (1390). تحقق پیش از مورد اهداف علمی سند چشم‌انداز 20 سالۀ کشور. نشاء علم، 2 (1).
خدادوست، رضا (1390). مطالعۀ وضعیت انتشار، هم‌نویسندگی و هم‌استنادی تولیدات علمی حوزۀ نانو جمهوری اسلامی ایران. (پایان‏نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه تربیت‏مدرس، تهران.
     شاهمرادی، بهروز و چینی فروشان، پیام (1396). سنجش دانش و مهارت با تکیه ‌بر رویکرد پیچیدگی اقتصادی. مجله رهیافت، (67)27، صص 19-32.
     شاهمرادی، بهروز؛ عظیمی، ناصرعلی؛ سجادی­فر، مهدی، خیراندیش، مسعود و بهرامی، حسن (1396). شناسایی سطح دانش مولد در اقتصاد ایران با تکیه بر رویکرد پیچیدگی اقتصادی (مطالعه مقایسه­ای با کشورهای آسیای جنوب غربی). مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران.
شکفته، مریم؛ حریری، نجلا (1392). ترسیم و تحلیل نقشۀ علمی پزشکی ایران با استفاده از روش هم‌استنادی موضوعی و معیارهای تحلیل شبکۀاجتماعی. مدیریت سلامت، 51 (16).
عرفان‏منش، محمدامین؛ رحیمی، ماریه (1391). مطالعۀ تولیدات، اثرگذاری و مشارکت علمی کشورهای منطقه خاورمیانه در پایگاه اسکوپوس. فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات،  98 (1).
عطارها، حامد (1388). بررسی جهت‏گیری‏های موضوعی در تولیدات علمی ایران و کشورهای خاورمیانه در نمایۀ گسترش‌یافته استنادی علوم  در سال‏های 2007-1998. (پایان‏نامه کارشناسی‏ارشد)، دانشگاه شیراز، شیراز.
گرجی، حسن‏ابوالقاسم؛ روستا آزاد، لیلا؛ و حسن‏زاده، حافظ محمد؛ اصغری، لیلا؛ اطلسی، رشا؛ شکرانه، فرهاد؛ و بذرافشان، اعظم (1389). رتبه‏بندی اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی و، خدمات درمانی ایران بر اساس شاخص‏های هرش، g و پارامتر m تا پایان سال 2008. (برگرفته از طرح پژوهشی). مدیریت سلامت، 13(42)، 24-17.
محمدی، محمد؛ یوسفی، احمد (1393). ارزیابی تولیدات علمی ایران در حوزۀ میکروبشناسی بر اساس میزان استناد، خوداستنادی و شاخص فوریت. مجله علم‌سنجی کاسپین، 1 (2)، 21-14.
مرادی مقدم، حسین؛ داورپناه، محمدرضا؛ و دیانی، محمدحسین (1394). بررسی الگوی رشد علمی ایران بعد از انقلاب اسلامی: حوزۀ علوم. پژوهش‏نامه کتابداری و اطلاع‏رسانی، 5 (1)، 49-28.
نظرزاده زارع، محسن؛ جمالی، احسان؛ و آرئین، محمدعلی (1393). مقایسۀ تولیدات علمی ایران با کشورهای رقیب خاورمیانه در حوزۀ تعلیم‏ و ‏تربیت. مجلۀ علم‌سنجی کاسپین، 1 (2)، 31-22.
نورمحمدی، حمزه­علی؛ کرامت­فر، عبدالصمد؛ اسپرایین، فرشته(1393). پژوهش در کدام حوزه‌ها؟ تعیین اولویت‌های پژوهشی کشور بر مبنای تأثیر آن‌ها بر توسعۀ اقتصادی، مجله علم­سنجی کاسپین، 1 (1)، 48-53.
نیاکان، شهرزاد (1388). تولیدات علمی ده‌ساله ایرانیان در سطح بین‏المللی (1998-2007). فصلنامه کتاب، 84 (3)، 74-73.
هیدالگو، سزار (2015). چرا اطلاعات رشد می یابد؟ تکامل نظم، از اتم­ها به اقتصادها. ترجمه بهروز شاهمرادی. تهران، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
Archambault, Eric (2010). 30 Years in Sciens, Secular movments in Knowledge Creation. Science-Metrix. Available at: https://jazirehdanesh.com/files/site1/pages/30years_paper.pdf
Aminpour, F & Kabiric, P. (2009). Science production in Iran: the scenario of Iranian medical journals. JRMS, 14 (5), 5.
Ataie-Ashtiani, B. (2016). Chinese and Iranian scientific publications: Fast growth and poor ethics. Science and Engineering Ethics, 10 (1007), 2-3.
Balassa, B. (1964). The purchasing-power parity doctrine: a reappraisal. The Journal of Political Economy, 72(6), 584-596.
Cimini G, Gabrielli A, Sylos Labini, F. (2014).The Scientific Competitiveness of Nations. PLoS ONE 9 (12): e113470.
Delirrad, M., Rashidi, A., & Karimi, S. (2013). A bibliometric analysis of toxicology publications of Iran and Turkey in ISI web of science. Iranian Journal of Toxicology, 6(19), 735-745.
Guevara, M. R., Hartmann, D., Aristarán, M., Mendoza, M., & Hidalgo, C. A. (2016). The research space: using career paths to predict the evolution of the research output of individuals, institutions, and nations. Scientometrics, 109(3), 1695-1709.
Hasan, S. A., & Luthra, R. (2014). Comparative performance of India with other BRICS countries in publishing science and engineering research papers. Current Science, 106(1654), 12.
Hidalgo, C. A., Klinger, B., Barabási, A. L., & Hausmann, R. (2007). The product space conditions the development of nations. Science, 317(5837), 482-487.
Hausmann, R., Hidalgo, C. A., Bustos, S., Coscia, M., Chung, S., Jimenez, J., Simoes, A., & Yildirim, M. A. (2011). The Atlas of Economic Complexity. Massachusetts Institute of Technology and Center for International Development, Harvard University.
Horta, h & Veloso, F. (2012). Comparing EU and US scientific output by scientific field. Center for Innovation, Technology and Policy Research, 1-33.
Djalalinia, S., Peykari, N., Qorbani, M., Moghaddam, S. S., Larijani, B., & Farzadfar, F. (2015). Obesity researches over the past 24 years: A scientometrics study in Middle East countries. International journal of preventive medicine, 6(1), 38-44.
Kazerani, M., Yekta, A. S., & Nowzari, S. (2010). An Investigation on the Scientific Products: Iran, Turkey, and Greece. Journal of Paramedical Sciences, 1(2), 38-42.
Kharabaf, S. & Abdollahi, M. (2012). Science growth in Iran over the past 35 years. Journal of Research in Medical Sciences, 17(3),  275–279.
Kostoff, R. N. (2008). Comparison of China/USA science and technology performance. Journal of Informetrics, 2(4), 354-363.
Liao, H., Xiao, R., Cimini, G., & Medo, M. (2013). Ranking users, papers and authors in online scientific communities. arXiv preprint arXiv:1311.3064.
MacKenzie, D. (2010). Iran showing fastest scientific growth of any country. Available at: https://www.newscientist.com/article/dn18546-iran-showing-fastest-scientific-growth-of-any-country/
Marginson, S., Tytler, R., Gaukroger, S., & Hind, D. (2015). International comparisons of science, technology, engineering and mathematics (STEM) education, Ausralian Academemy of the Humanities.
Nature Index (2017). Saudi Arabia, 549(7673), 61-81.
SCImago, (n.d.). SJR — SCImago Journal & Country Rank [country rank]. Retrieved Date you Retrieve, from http://www.scimagojr.com
Zeraatkar, N., Vara, N., & Mirsaeid, S. G. (2012). Contribution of Iranian researchers in dental science production as indexed in web of science from 2000 to 2009. Journal of Islamic Dental Association of IRAN (JIDAI), 24(3), 3.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار