ارزیابی وضعیت انتشارات علمی ایران بر مبنای نقشۀ جامع علمی کشور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارگروه علم سنجی،مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور

2 استادیارگروه علم سنجی، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور

3 کارشناسی ارشد علم سنجی، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر ارزیابی وضعیت انتشارات علمی ایران با تأکید بر شاخص‌های مطرح‌شده در نقشۀ جامع علمی کشور در بازه زمانی 5 ‌ساله 1392 تا 1396 می‌باشد.
روش‌شناسی: روش پژوهش توصیفی-‌تحلیلی با رویکرد سیاست-پژوهی است که با استفاده از ابزارهای علم‌سنجی انجام شده است. داده‌های مربوط به شاخص‌های هشت‌گانه انتشارات علمی مندرج در نقشۀ جامع علمی کشور از پایگاه‌های اطلاعاتی مرتبط برای بازۀ 5‌ ساله استخراج و مورد بررسی قرار گرفتند.
یافته‌ها: وضعیت ایران در شاخص‌های کمّی مانند «تعداد مقالات در هر میلیون نفر از جمعیت»، «نسبت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و حوزوی به مقالات نمایه‌سازی‌شده در نمایه‌های بین‌المللی» و «نسبت مقالات نمایه‌سازی‌شده در سطح بین‌المللی به تعداد اعضای هیئت علمی» روند صعودی قابل قبولی داشته و امکان تحقق این شاخص‌ها با توجه به کمیت مطلوبشان برای سال 1404 دور از انتظار نیست. در مورد شاخص‌های کیفی مانند «میزان استنادات در واحد انتشارات»، با وجود سیر صعودی در سالیان اخیر، مقدار به‌دست‌آمده با میزان هدف‌گذاری برای این شاخص در 1404 فاصله زیادی دارد.
نتیجه‌گیری: آیین‌نامه «نظام پایش و ارزیابی علم، فناوری و نوآوری کشور» که با هدف ارزیابی شاخص‌های نقشۀ جامع علمی کشور ارائه شده است، ابزار مناسبی برای سنجش شاخص‌های نقشۀ جامع علمی کشور نیست و نیاز به بازنگری در شاخص‌های نظام پایش احساس می‌شود

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of Iran's scientific publications based on National Master Plan for Science and Education

نویسندگان [English]

  • Elmira . Janavi 1
  • Shima Moradi 2
  • Mahdi Pakzad 3
1 Assistant Professor of Scientometrics, National Research Institute for Science Policy, Iran
2 Assistant Professor of Scientometrics, National Research Institute for Science Policy, Iran
3 M.Sc of Scientometrics, National Research Institute for Science Policy, Iran
چکیده [English]

Purpose: This study aims to assess Iran’s scientific publications from 2013 to 2016 with an emphasis on National Master Plan for Science and Education.
Methodology: This is a descriptive-analytical study that has been conducted using scientometric methods. To achieve research objectives, data related to eight indicators of scientific publications insert in National Master Plan for Science and Education, extracted from related databases for five years.
Findings: The findings indicate that based on quantitative indices such as " Publications Per Population ", "the ratio of graduates to indexed articles in international databases" and "ratio of international indexed articles to the number of Faculty members", Iran has an acceptable ascending trend. However, with regard to qualitative indicators such as the "citation per paper”, in spite  of  the ascending trend in recent years, the value achieved is far away from the target level for this indicator.
Conclusion: "System of Monitoring and Evaluation of Science, Technology and Innovation of Iran", intended to evaluate the indicators of National Master Plan for Science and Education by the Supreme Council of Science, Research and Technology, is not suitable and it is necessary to review and modify the indicators of the monitoring system

کلیدواژه‌ها [English]

  • System of Monitoring and Assessment of Science
  • Technology and Innovation of Iran
  • Iran’s Scientific publication assessment
  • National Master Plan for Science and Education
  • Policy Research
  • Scientometrics
احسانی، وحید؛ اعظمی، موسی؛ نجفی، محمدباقر؛ سهیلی، فرامرز (1396).  قابلیت اثرگذاری پژوهش‌های علمی ایران بر اساس کیفیت برون‌دادهای آنها. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 32(3)، 63۱-۶۶۰.
اخوتی، مریم؛ بذرافشان، اعظم؛ زارع، مرتضی؛ عبداللهی، لیلا؛ بذرافشان، ملیحه‌سادات (1394). سهم دانشگاه علوم پزشکی کرمان در تولیدات علمی پایگاه استنادی علوم. نشریه علمی پژوهشی گام‌های توسعه در آموزش پزشکی، 12(4)، 60۶-617.
بیانات مقام معظم رهبری (1385). بیانات در دیدار دانشگاهیان سمنان. http://farsi.khamenei.ir/speech- content?id=3362 (دسترسی در 10/08/1397).
پاکزاد، مهدی؛ مرادی، شیما؛ جنوی، المیرا (1397). پایش و ارزیابی بخش‌های آموزش، پژوهش و فناوری کشور، طرح پژوهشی، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
گلمغانی‌زاده اصل، صغری؛ امانی، مجتبی؛ محمدنیا، علیرضا (1394). تولیدات علمی دانشگاه علوم پزشکی اردبیل در بانک اطلاعاتیScopus  . مدیریت اطلاعات سلامت، 12(6)، 748- 754.
دبیرخانه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری (1397). آیین‌نامه اجرایی نظام پایش و ارزیابی علم، فناوری و نوآوری کشور. در قوانین، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری. 165-210. تهران: دبیرخانه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری.
رسول‌آبادی، مسعود؛ خضری، ادیب؛ حیدری، عطاءالله (1391) . وضعیت برون‌داد علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان بر اساس شاخص‌های علم‌سنجی تا پایان سال 2011 میلادی. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان، 17(2)، ۱-۱۴.
ریاحی، عارف؛ صیامیان، حسن؛ زارع، امین؛ یمین فیروز، موسی (1393). ترسیم نقشۀ تولیدات علمی دانشگاه علوم پزشکی مازندران در پایگاه اطلاعاتی اسکوپوس طی سال‏های 2013-1992. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 24(122)، 39۵-۴۰۰.
سلیمی، محمدحسین؛ منطقی، منوچهر (1378). نقش فناوری درون‌زا در توسعه همکاری‌های دولت، دانشگاه و صنعت. مجله علمی پژوهشی شریف، 15(17)، 28-34.
سیویلیکا (1397). مرجع دانش. https://www.civilica.com. (دسترسی در 10/07/1397).
شورای عالی انقلاب فرهنگی. 1390. سند نقشۀ جامع علمی کشور.
 http://www.sccr.ir/pages/simpleView.aspx?provID=1735 (دسترسی در 10/07/1397).
قانع، محمدرضا؛ کیومرثی، سمیرا (1397). چهار دهه فعالیت علمی ایران از منظر مقالات همایش‌ها، مقالات پراستناد و داغ و مقالات دسترسی آزاد با نگاهی به قانون برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی کشور. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات. ۱۳۹۷; ۳۴ (۱): ۲۷-۵۶
مرکز آمار ایران (1397). درگاه ملی آمار. https://www.amar.org.ir. (دسترسی در 10/07/1397).
مجلس شورای اسلامی (1396). قانون برنامه 5 ‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1396-1400). روزنامه رسمی، 20995.
محمدبیگی، ابوالفضل؛ محمدصالحی، نرگس؛ حضوری، محمد؛ ارسنگ جنگ، شهرام؛ خالقی، نرگس (1394). تحلیل استنادی مدارک علمی ‌دانشگاه علوم پزشکی قم با روش‌های علم‌ستا جولای 2014. مجله دانشگاه علوم پزشکی قم، 9(1)، 6۶-74.
مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور (1398). http://nrisp.ac.ir/
مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی (1397). آمار آموزش عالی. http://irphe.ac.ir/content/1355/. (دسترسی در 10/07/1397).
نامداریان، لیلا؛ کلانتری، نادیا؛ علیدوستی، سیروس (1396). ارزیابی علم، فناوری و نوآوری: مروری بر شاخص‌ها و سازمان‌های فعال این حوزه. تهران: پژوهشگاه علوم و فنون اطلاعات ایران، چاپار.
نوروزی چاکلی، عبدالرضا (1394). آشنایی با علم‌سنجی (مبانی، مفاهیم، روابط و ریشه‌ها)، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، دانشگاه شاهد، مرکز چاپ و انتشارات.
Cavacini, A. (2016). Recent trends in Middle Eastern scientific production. Scientometrics, 109(1), 423–432. https://doi.org/10.1007/s11192-016-1932-3
InCites ESI Help (n.d). Cites per document. http://ipscience-help.thomsonreuters.com/incitesLiveESI/4226-TRS.html. (Accessed 21 Oct. 2018)Clarivate Analytics. 2019. InCites Essential Science Indicators. https://jcr-incites-thomsonreuters-com.ezproxy.mdx.ac.uk/JCRJournalHomeAction.action. (Accessed 10 Feb. 2019).
Clarivate Analytics (2018). Journal Citation report. https://jcr-incites-thomsonreuters-com.ezproxy.mdx.ac.uk/JCRJournalHomeAction.action. (Accessed 10 Oct. 2018).
Clarivate Analytics (2018). Web of Science Core Collection. https://jcr-incites-thomsonreuters-com.ezproxy.mdx.ac.uk/JCRJournalHomeAction.action. (Accessed 10 Oct. 2018).
Gul, S., Nisa, N. T., Shah, T. A., Gupta, S., Jan, A., & Ahmad, S. (2015). Middle East: research productivity and performance across nations. Scientometrics, 105(2), 1157–1166. https://doi.org/10.1007/s11192-015-1722-3.
Moed, H. F. (2016). Iran’s scientific dominance and the emergence of South-East Asian countries as scientific collaborators in the Persian Gulf Region. Scientometrics, 118(1), 305-314. https://doi.org/10.1007/s11192-016-1946-x.
Sarwar, R., & Hassan, S.-U. (2015). A bibliometric assessment of scientific productivity and international collaboration of the Islamic World in science and technology (S&T) areas. Scientometrics, 105(2), 1059–1077. https://doi.org/10.1007/s11192-015-1718-z.
Elsevier B.V. (2018). Scopus. https://www.scopus.com. (Accessed 20 Oct. 2018).
SCImago.2018. SCImago Journal & Country Rank. http://www.scimagojr.com. (Accessed 20 Oct. 2018).
Starovoytova, D. (2017). Research-Productivity at Engineering-School: Number of Publications per Faculty-Member. Journal of Education and Practice، 8(31).