مطالعه شباهت واژگانی متون مرتبط با کتابخانه‌های الکترونیکی، دیجیتالی و مجازی در پایگاه وب آو ساینس: تحلیل خوشه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه یزد.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد علم سنجی ،دانشگاه یزد

3 دانشجوی کارشناسی ارشد علم سنجی، دانشگاه یزد

4 استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه یزد.

5 استادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه یزد

چکیده

هدف: هدف از این پژوهش بررسی شباهت واژگانی متون مرتبط با سه حوزه  کتابخانه‌های الکترونیکی، دیجیتالی، و مجازی بر اساس تحلیل خوشه‌ای است.
روش‌شناسی: پژوهش حاضر از نوع مطالعات علم‌‌سنجی است که با استفاده از تحلیل هم‌واژگانی و تکنیک خوشه‌بندی انجام شده است. جامعه پژوهش را کلیه مدارک مرتبط با  کتابخانه‌های الکترونیکی، دیجیتالی، و مجازی تشکل می‌دهند که در طول بازه زمانی 2018-1990 در پایگاه وب آو ساینس‌ نمایه شده‌اند. در مطالعه شباهت واژگانی مدارک از روش چشمی و فرمول جاکاردی استفاده شده است.
یافته‌ها: بررسی روند رشد، حاکی از رشد منفی و ناچیز مدارک مرتبط با کتابخانه‌های الکترونیکی و مجازی (با ضریب رشد 68. 0- و 36. 1) است. درحالی‌که آهنگ رشد مدارک مرتبط با کتابخانه‌های دیجیتالی (با ضریب رشد 11. 13) بیشتر بوده است. کلیدواژه‌های «منابع الکترونیک»؛ «بازیابی اطلاعات»؛ و «اینترنت» به‌ترتیب در حوزه‌های کتابخانه‌های الکترونیکی، دیجیتالی و مجازی در صدر واژگان هسته قرار دارند. خوشه‌بندی کلیدواژه‌های سه حوزه منجر به شکل‌گیری 8، 14 و 7 خوشه شد.
نتیجه‌گیری: نتایج بیانگر هم‌پوشانی اندک خوشه‌های موضوعی سه حوزه و منحصربودن واژگان هر حوزه است که خود می‌تواند نشانگر وجود تمایز بین این سه پدیده در دنیای علم باشد و درک مناسب پژوهشگران از مفاهیم مرتبط با انواع مختلف کتابخانه‌ها را مسجل سازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Examining Keywords Similarities amongst Scientific Literature of the Electronic, Digital, and Virtual Libraries in Web of Science: Clustering Anal-ysis

نویسندگان [English]

  • Afsaneh Hazeri 1
  • Elham Zare Zadeh Mehrizi 2
  • Esmaeel Bigdeloo 3
  • Ebrahim Zalzadeh 4
  • Esmaeel Mostafavi 5
1 Associate Professor, Department of Information Science and Knowledge Studies, YAZD University.
2 M.A. in Scientometrics, YAZD University.
3 M.A. in Scientometrics, YAZD University.
4 Assistant Professor, Department of Information Science and Knowledge Studies, YAZD University.
5 Assistant Professor, Department of Information Science and Knowledge Studies, YAZD University.
چکیده [English]

Purpose: This study aims to investigate the keywords similarities of documents in three areas of electronic, digital, and virtual libraries based on cluster analysis.
Methodology: This scientometric study is conducted using co-word analysis and clustering techniques. Research materials consist of all relevant documents related to electronic, digital, and virtual libraries that have been indexed in Web of Science, during the period 1990-2018. In addition to the superficial similarity observed, the rate of similarities is calculated by the Jaccard index.
Findings: An examination of the growth trends indicates a negative and slight increase in the number of documents related to electronic and virtual libraries (with growth coefficients of -0.68 and 36.1). However, the number of digital libraries is higher (-0.68, 1.36, and 13.11 respectively). The topics of "Electronic Resources", "Information Retrieval", and "Internet "are placed at the top of core keywords in the fields of electronic, digital, and virtual libraries, respectively. The clustering of keywords in the three areas of the research led to the formation of 8, 14, and 7 clusters.
Conclusion: Results indicate little overlap of keywords in the three areas in terms of clustering. It reveals an obvious distinction between these three phenomena within the scientific community and can be viewed as evidence of the researchers' proper understanding of the concepts associated with different types of libraries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Electronic Libraries
  • Digital Libraries
  • Virtual Libraries
  • Clustering Analysis
  • Web of Science
 
آذری، لیلا (1389). بازیابی اطلاعات برای وب معنایی. همایش منطقه‌ای فناوری اطلاعات، راهکار‌ها و راهبردها. گنبد کاووس. دانشگاه آزاد اسلامی واحد گنبد کاووس.
آزادی احمدآبادی، قاسم (1393). مصور‌سازی اطلاعات و زمینه‌های به‌کارگیری آن در حوزۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی. فصلنامه مدیریت اطلاعاتی و دانش‌شناسی. 1 (4)، 97-111.
بابایی، محمود (1389). مقدمه‌ای بر یادگیری الکترونیکی. تهران: پژوهشگاه علوم و فناوری ایران؛ چاپار.
بقایی، راضیه (1384). تأثیر فناوری‌های نوین اطلاعاتی بر کتابخانه‌ها و کتابداران. پیام بهارستان. 48، 2-4.
پناهی، سیروس. (1382). کتابخانه‌های مجازی و تفاوت‌های آن با کتابخانه‌های الکترونیکی و دیجیتالی. فصلنامه کتاب. 14 (2)، 106-99.
تاج‌آبادی، رضا؛ خسروی، سمیرا؛ رسول‌زاده خلیق، مریم. (1388). آرشیو دیجیتال و جایگاه آن در مدیریت اسناد الکترونیک. ماهنامه اطلاع‌یابی و اطلاع‌رسانی. 23، 48-60.
حاضری، افسانه؛ توکلی‌زاده راوری، محمد؛ احمدی، ندا؛ سهیلی، فرامرز. (1395). تبیین چگونگی پیوند فناوری و علم: مطالعه موردی حوزه نانو الکترونیک. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی. 6 (2)، 261-280.
حریری، نجلا؛ رادفر، حمیدرضا. (1390). فراهم‌آوری منابع الکترونیکی در کتابخانه‌های دیجیتالی ایران. فصلنامه مطالعات ملی کتابداری ملی و سازمان‌دهی اطلاعات. 25 (3)، 45-58.
حسن‌زاده، محمد. (1382). فرایند کار یک کتابخانه مجازی (ساختار، محتوا، شیوه عمل و مدیریت). کتابداری و اطلاع‌رسانی. 6 (21)، 22-11.
حسینی، الهه؛ غائبی، امیر؛ برادر، رؤیا. (1399). کتاب‌سنجی و نگاشت هم‌رخدادی واژگان در حوزه داده‌های پیوندی. پژوهش‌نامه علم‌سنجی، 7(13)، 91-116.
حقیقی، عبدالمجید؛ قصوری، شکوفه؛ برفی‌پور، آزاده؛ شماخی، علی‌رضا؛ حائری مهریزی، علی‌اصغر؛ حسنی، حسین؛ یگانگی، محمدرضا. (1385). داده‌کاوی و کاربرد آن در کیفیت داده‌ها. بررسی‌های آمار رسمی ایران. 47، 69-74.
حیدری، طاهره و کارگر، محمدجواد. (۱۳۹۱). سیستم‌های توصیه‌گر. دومین همایش ملی کامپیوتر. برق و فناوری اطلاعات. خمین. دانشگاه آزاد اسلامی.
دیانی، محمدحسین. (1361). کتاب‌سنجی. نشر دانش. 3 (2)، 40-47.
رحیمی، صالح. (1393). نگرش‌های رایج در نمایه‌سازی و بازیابی تصویر در وب. فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازمان‌دهی اطلاعات. 26 (1)، 133-150.
رحیمی، صالح؛ کوکبی، مرتضی؛ عصاره، فریده؛ نوروزی، علیرضا. (1391). تأملاتی بر نمایه‌سازی تصاویر: یک تصویر ارزشی برابر با هزار واژه. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی. ۱۹ (۷۳)، 257-276.
رمضانی، هادی؛ علیپور حافظی، مهدی. (1392). ترسیم نقشۀ علمی حوزۀ کتابخانه‌های دیجیتالی بر اساس مقالات منتشرشده در نشریات علمی–پژوهشی علم اطلاعات و دانش‌شناسی بین سال‌های 1391-1382. (مقاله ارائه‌شده در کنفرانس ملی کتابخانه دیجیتال)، 34-57.
موسوی، علی السادات؛ نادری، سمانه. (1386). کتابخانه مجازی و نقش آن در یادگیری الکترونیکی. اطلاع‌یابی و اطلاع‌رسانی. 4، 10.
سپهر، فرشته؛ بزرگی، اشرف‌السادات؛ صدقی، شکوه. (1395). امکان‌سنجی به‌کارگیری فناوری رایانش ‌ابری از دیدگاه کتابداران کتابخانه‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی شهر تهران. پیاورد سلام.۱۰ (۵)، ۴۲۹-۴۴۲.
سلطانی، محمد؛ مصطفوی، فرحناز (1390). حق مؤلف در دنیای الکترونیک. مطالعات رسانه‌ای. 6 (4)، 41-62.
سهیلی، عزیز. (1397). ترسیم ساختار علمی حوزه کتابخانه‌های دیجیتال در پایگاه وب آو ساینس با استفاده از روش هم‌واژگانی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه قم.
سهیلی، فرامرز؛ شعبانی، علی؛ خاصه، علی‌اکبر. (1394). ساختار فکری دانش در حوزۀ رفتار اطلاعاتی: مطالعۀ هم‌واژگانی. تعامل انسان و اطلاعات. 2 (4)، 21-36.
صدیقی، مهری. (1393). بررسی کاربرد روش تحلیل هم‌رخدادی واژگان در ترسیم ساختار حوزه‌‌های علمی (مطالعه موردی: حوزه اطلاع‌سنجی). پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات.۳۰ (۲)، ۳۷۳-۳۹۶.
 
طاهری، پروین؛ گلینی‌مقدم، گلنسا؛ جعفری، حسن. (1397). عنوان کتابخانه دیجیتال در وب آو ساینس: تحلیل مقاله‌های علمی جهان با تأکید بر جایگاه ایران. مجله علم‌سنجی کاسپین. ۵ (۱)، ۲۸-۳۸.
طاهری، طاهره. (1381). کتابخانه ملی: دیجیتال یا سنتی. فصلنامه کتاب. 4 (13)، 125-126.
عادل‌خواه، مریم؛ ایمانی، سجاد؛ دولتی، احسان. (۱۳۹۴). ارائه راهکاری برای افزایش امنیت داده‌ها و حریم خصوصی در رایانش ابری، هفتمین کنفرانس ملی مهندسی برق و الکترونیک ایران، گناباد. دانشگاه آزاد اسلامی گناباد. https://www.civilica.com/Paper-ICEEE07-ICEEE07_189.html
علیپور حافظی، مهدی. (1391). یکپارچه‌سازی محتوا و خدمات در سیستم‌های نرم‌افزاری کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران: گامی مهم در استفادۀ اقتصادی از دانش موجود. مدیریت اطلاعات سلامت. 9 (4)، 594-601.
علیدوستی، سیروس؛ شیخ‌شعاعی، فاطمه. (1385). فناوری اطلاعات و کتابخانه‌ها. تهران: پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران.
غفاری، سعید؛ غلامحسینی، محبوبه؛ جعفری‌فر، نیره. (1396). بررسی تحلیلی برون‌دادهای علمی جهان در حوزۀ کتابخانه‌های دیجیتال در پایگاه اطلاعاتی web if science طی سال‌های 2015-1992. پژوهش‌نامۀ علم‌سنجی. 3 (6)، 43-62.
غلامی، بنفشه؛ نوروزی، یعقوب. (1394). بررسی فرایندهای مدیریت دانش در وب‌سایت کتابخانه‌های دیجیتالی ایران. پژوهش‌نامه مدیریت و پردازش اطلاعات. ۳۱ (۲)، ۳۷۷-۴۰۶.
فرج‌اللهی، مهران؛ ظریف صنایی، ناهید. (1388). آموزش مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش عالی. مجله راهبرهای آموزش. 2 (4)، 167-171.
فرزین یزدی، محبوبه؛ برادر، رؤیا؛ غائبی، امیر. (1397). چارچوب پذیرش فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در کتابخانه‌های دانشگاهی ایران: رویکرد دلفی. فصلنامه مطالعات کتابداری و علم اطلاعات. 25 (25)، 201-224.
قانع، محمدرضا. (1382). چهار اصطلاح چهار مفهوم یا چهار اصطلاح یک مفهوم؟. اطلاع‌شناسی. 1 (1)، 107-124.
کاردان نشاطی، محمد. (1382). کتابخانه‌های دیجیتال. تهران: چاپار.
کرانیان، پریوش. (1396). ترسیم ساختار فکری علم اطلاعات و دانش‌شناسی ایران با استفاده از تحلیل هم‌‌واژگان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام نور استان کرمانشاه. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.
کردی، مهدی. (1387). موزه‌های مجازی و نقش آن در حفاظت از میراث فرهنگی. نشریه الکترونیکی دانش مرمت و میراث فرهنگی. 4 (2)، 1-9.
کریمی، مهدی، مترجم. (1389). کتابخانه‌های دیجیتال و وب 3 (رویکرد کتابخانه دیجیتالی کالیماخوس). نوشته گارسیا کرسپو، آنجل گارسیا کرسپو؛ گامز بربیس، جوان میشل؛ کولومو پالاکیوس، ریکاردو؛ گارسیا سنچز، فرانسیسکو و شمسه: نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی. 2 (9)، 1-17.
کریمی علویجه، مهدی؛ شریف خلیفه سلطانی، سید مصطفی؛ بختیار نصرآبادی، حسنعلی. (1388). چشم‌اندازهای کاربست فناوری اطلاعات و ارتباطات در فرایند یاددهی و یادگیری آموزش عالی. فصلنامۀ انجمن آموزش عالی ایران. 1 (4)، 179-198.
کوشا، کیوان. (1384). کتابخانه رقومی چیست؟ اصطلاحی رایج با مفهومی ابهام‌برانگیز. فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازمان‌دهی اطلاعات. 63، 97- 110.
کوکبی، مرتضی. (1387). کتابخانه‌های واقعی، خودکار، الکترونیکی، دیجیتال و مجازی بالاخره کدام واقعی و کدام مجازی؟ فصلنامه کتاب. 19 (1)، 127-142.
محمداسماعیل، صدیقه؛ رحیمی‌نژاد، زهرا. (1388). امکان‌سنجی ایجاد کتابخانه دیجیتال جهت پشتیبانی از برنامه‌های آموزش از راه دور دانشگاه پیام نور. فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازمان‌دهی اطلاعات. 20 (1)، 50-27.
نعمتی، شیلا. (1388). کتابخانه الکترونیکی، دیجیتال و مجازی تفاوت‌ها و شباهت‌ها. مجله ویستا، قابل دسترس در تاریخ 27/04/2020 در وب‌سایت: https://vista.ir/w/a/16/x7afw.
نوحی، نزهت. (1395). «ابرمتن» چالش نوین هرمنوتیک. فصلنامه تخصصی و نقد متون زبان و ادبیات فارسی. 8 (27)، 90-69.
نوروزیان، شیما. (1396). نمایه‌سازی در وب و موتورهای جستجو. تهران: انتشارات آذرفر.
نیکخواه، زهره. (1386). دسترسی آزاد نیاز امروز جوامع علمی. اطلاع‌یابی و اطلاع‌رسانی. 5، 45-48.
هاشمی‌نژاد، علی؛ رستمی، محمدجواد. (۱۳۹۷). امنیت داده در رایانش ابری و حفاظت داده از دسترسی غیرمجاز ارائه‌کننده ابر. چهارمین کنفرانس ملی تحقیقات کاربردی در مهندسی برق، مکانیک، کامپیوتر و فناوری اطلاعات. شیراز. دانشگاه تخصصی فناوری‌های نوین آمل. https://www.civilica.com/Paper-EMCE04-EMCE04_052.html
هویدا، علیرضا. (1387). آمار و روش‌های کمی در کتابداری و اطلاع‌رسانی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.
Abad-Segura, E.; González-Zamar, M. D.; Rosa, A. L. D. L.; Cevallos, M. B. M. (2020). Sustainability of Educational Technologies: An Approach to Augmented Reality Research. Sustainability, 12(10), 4091. Ahmad, K.; Ming, Z. J.;Rafi, M. (2018). Assessing the digital library research output: bibliometric analysis from 2002 to 2016. The Electronic Library. 36(4), 696-704.
Chowdhury, Arpita Roy; Rahman, Ziaur (2019). Mapping Knowledge Hierarchy on Digital Library from 2007-2017: A comparative study of India, China and United States. Library Philosophy and Practice (e-journal).
Cleveland, G. (1998). Digital libraries: definitions, issues and challenges. The IFLA Core Programme on Universal Dataflow and Telecommunications, Occasional paper 8. https://archive.ifla.org/VI/5/op/udtop8/udt-op8.pdf.
Veer, D. K.;  Khiste Gajanan, P. (2017). Digital Library Output in Scopus during 1995-2016: A Bibliometric Analysis. International Journal of Scientific Research in Computer Science, Engineering and Information Technology. 2(5), 779-784.
EL-Qawasmeh, E.(2003). Aquadtree-based representation technique for indexing and retrieval of image databases. Journal of VISUAL COMMUNICATION AND IMAGE REPRESENTATION. 14(3), 340-357.
El‐Sherbini, M.; Klim, G. (2004). Metadata and cataloging practices. The Electronic Library. 22(3), 238-248.
Fanea-Ivanovici, M.; Pană, M. C. (2020). From Culture to Smart Culture. How digital transformations enhance citizens’ well-being through better cultural accessibility and inclusion. IEEE Access, 8, 37988-38000
Fakir, Ashraf Shah Sattar Shah; Waghchoure, Shilpa Satish (2019). Digital library: services and its applications in the information age.   International Journal of Advance and Innovative Research. 6, 51-55.
Gul, S.; Bano, S. (2019), "Smart libraries: an emerging and innovative technological habitat of 21st century", The Electronic Library, Vol. 37 No. 5, pp. 764-783.
      https://doi.org/10.1108/EL-02-2019-0052
Kresh, D. (Ed.). (2007). The whole digital library handbook. Chicago: American Library Association.
Liu., G.; Hu., J; Wang., H. (2012). A Co-wors Analysis of Digital library field in China. Scientometrics. 91(1), 203–217.
Li, Xiaoming. (Ebmei 2014). The Visual Analysis of Digital Library Based on Knowledge Graph. 2nd International Conference on Economic, Business Management and Education Innovation:  147-152.
Lougee, W. P. (2002). Diffuse Libraries: Emergent Roles for the Research Library in the Digital Age. Perspectives on the Evolving Library. Council on Library and Information Resources, 1755 Massachusetts Ave., NW, Suite 500, Washington, DC 20036.
Lu., X; Guo., C; Jianjun., S; Shuguang., H; Chengzhi., Z. (2016). Exploring the topic hierarchy of digital library research in China using keyword networks: a K-core decomposition approach. Scientometrics. 108(3), 1085-1101.
Pinfield, S.; Eaton, J.; Edwards, C.; Russell, R.; Wissenburg, A.; Wynne, P. (1998). Realising the hybrid library. New review of information networking. 4(1), 3-21.
Raitt, D.(1999).Some European developments in digital libraries, in Chen, Research Output,1994-2010. Scientometrics, 89.
Shukla, Ravi; Verma, Manoj. (2019). Digital Library Research in India during 1989-2018: A Scientometric Analysis Based on Scopus Database. Journal of Information & Systems Management. 9, 62-73. 10.6025/jism/2019/9/2/62-73.
Zhao., L.; Zhang, Q. (2011). Mapping knowledge domains of Chinese digital library research output, 1994–2010. Scientometrics. 89(1), 51-87.
Zickuhr, K.; Rainie, L.; Purcell, K. (2013). Library Services in the Digital Age. Pew Internet & American Life Project.